Pesticiden is de verzamelnaam van chemische bestrijdingsmiddelen tegen ongewenste ziekten, plagen of onkruiden. Naargelang hun toepassing worden ze onderverdeeld onder verschillende categoriën.
Herbiciden worden gebruikt om ongewenste planten te vernietigen. Er zijn contact, groeistof, bodem -en systemische herbiciden. Tot de laatste groep behoort het gekende glyfosaatproduct RoundUp. Het bestrijdingsmiddel wordt wereldwijd op grote schaal gebruikt. Van onkruidbestrijding op stoepen en schoolpleinen tot het besproeien van mega-akkers met maïs of sojabonen. Analyse van bijna tweehonderd onafhankelijke wetenschappelijke onderzoeken laat verbanden zien tussen het gif en schade aan dierlijke cellen, hormoonverstorend werken en wordt het zelfs in verband gebracht met menselijke ziektes. Een deel van het middel bindt zich aan bodemdeeltjes en breekt vermoedelijk in het geheel niet meer af. Na vele malen herhaald gebruik zijn hierdoor in de toekomst problemen te verwachten, met name als de bodem als het ware verzadigd is en niet nog meer glyfosaat (=werkende stof in RoundUp) kan opnemen. De substantie kan het bodemleven verstoren, oppervlaktewater besmetten en waterorganismen vergiftigen. Veldproeven toonden een verlies aan biodiversiteit in gebieden waar glyfosaattolerante gewassen worden geteeld. Door de intensieve teelt van Roundup Ready-gewassen worden bovendien steeds meer onkruiden resistent tegen glyfosaat. Daardoor gaan landbouwers nog meer schadelijke bestrijdingsmiddelen gebruiken. Studies tonen aan dat alle op glyfosaat gebaseerde herbiciden die zijn getest, giftiger zijn dan glyfosaat alleen. Glyfosaat heeft een lage acute toxiciteit, ook voor bijen, vogels of zoogdieren maar oplosmiddelen en andere additieven in bestrijdingsmiddelen op basis van glyfosaat kunnen de toxische eigenschappen versterken. In plaats van te stoppen met de productie van RoundUp, heeft het bedrijf besloten om honingbijen resistent te maken tegen de schadelijke bijwerkingen van RoundUp. De wereld volledig op zijn kop dus!
Insecticiden worden gebruikt om ongewenste insecten te vernietigen. Als het om bijen gaat zijn het voornamelijk de neonicotinïoden die de zenuwimpulsen blokkeren en zo leiden tot verlammingsverschijnselen die de aandacht verdienen. Ze worden in verband gebracht met de verdwijningsziekte van honingbijpopulaties. Neonicotinoïden – de naam danken ze aan hun chemische verwantschap met de stof nicotine – werden aan het eind van de jaren ’80 ontwikkeld en in de jaren ’90 in gebruik gesteld als pesticiden. In zeer lage dosissen stimuleren ze de zenuwen, maar bij een hogere dosis blokkeren ze zenuwreceptoren en kunnen ze onder meer verlamming en desoriëntatie veroorzaken. Een voorbeeld van dergelijke stoffen is imidacloprid, wereldwijd het meest frequent gebruikte pesticide. Neonicotinoïden worden vooral rechtstreeks op zaden aangebracht. Zo worden zaden vaak nog voor ze gezaaid worden en ontkiemen elk apart met een laag pesticide bedekt. Op die manier is volgens voorstanders de kans kleiner dat een veelvuldig gebruik van pesticiden de omgeving aantast, omdat de stof niet over de hele omgeving gesproeid hoeft te worden maar enkel op de individuele zaden wordt aangebracht. Omdat de neonicotinoïden oplosbaar zijn in water en bij zware regenval loskomen van de zaden, komen ze echter voor een groot deel – tot negentig procent – toch in de grond terecht. Daar kunnen ze jarenlang blijven zitten. Zelfs na ongeveer drie jaar zit de helft van het actieve ingrediënt nog steeds in de grond. Veel boeren gebruiken de stoffen echter jaarlijks. Dat betekent dat ongeveer 80 procent van de neonicotinoïden na een jaar nog steeds in de bodem zitten wanneer de stof opnieuw wordt toegediend. Daardoor stapelen de giftige stoffen zich jaar na jaar op.
Fungiciden worden gebruikt om ongewenste schimmels te vernietigen en kunnen nog tot op vandaag redelijk vrij gebruikt worden. Over de schadelijke gevolgen hiervan is nog maar weinig onderzoek verricht. Men vermoed dat ze een grotere rol spelen in de achteruitgang van de bijenpopulaties dan eerder gedacht omdat ze voornamelijk schimmels doden waarmee bijen in symbiose samen leven.
We zouden ze kunnen bannen, de pesticiden, maar al snel zullen andere middelen die misschien veel giftiger zijn worden ingezet. Het probleem beperkt zich ook niet tot landbouw maar reikt ook tot in de privétuinen en het beheer van het openbaar groen waardoor controle zeer moeilijk wordt. Hierdoor dringt zich een alternatieve landbouwmethode en groenpraktijk op. Hoe selectief een pesticide ook moge werken, er is altijd wel een (neven)effect, ook op de bijenpopulatie. Vergiftiging is het directe gevolg van overmatig en incorrect gebruik van pesticiden terwijl verlies aan biodiversiteit door gebruik van pesticiden een indirect gevolg is. Op een maïsakker zou een bij dus vergiftigd kunnen worden en kan ze tegelijkertijd geen divers voedsel vinden als indirect gevolg van het vernietigen van ongewenste planten. Het is zeer waarschijnlijk dat pesticiden een subletale vergiftiging veroorzaken: bijen sterven niet onmiddellijk maar hebben geheugenverlies, immuniteitsgebrek en versnelde virusreplicatie. Het is dan ook veeleer de combinatie van alle negatieve gevolgen zoals verminderde biodiversiteit, verontreinigd grondwater en de impact van een cocktail aan pesticideresidues die een probleem vormen voor de bijengezondheid. Hieronder even de effecten op een rijtje:
1. lethale vergiftiging (zeer zelden)
2. sublethale vergiftiging door een combinatie van pesticiden door onder andere :
3. verlies aan kruidachtige planten en dus voedselverlies
4. habitatverontreiniging van de wilde bijen door uitspoeling in de bodem en aantasten van het bodemleven
Wanneer het niet leidt tot sterft van de bijen, zorgt het op zijn minst voor een verzwakking. Voornamelijk solitaire bijen zijn niet in staat zich snel te vermenigvuldigen wat bij verkeerd gebruik van pesticiden impliceert dat het zeer lang kan duren vooraleer ze terug ingang vinden.
Deze website biedt tal van alternatieven voor het gebruik van pesticiden aan.
blije bijen - Kuildamstraat 47, 9100 Sint-Niklaas
